Muzeum Regionalne w Stalowej Woli
ul. Sandomierska 1
23 czerwca 2019 (niedziela)
godz. 14:00
23 czerwca, w niedzielę, odbędzie się prezentacja najnowszego wydawnictwa Muzeum Regionalnego w Stalowej Woli pt. „Nekropolie Wielkiej Wojny nad Wisłą i Sanem”. Jest to wyjątkowa publikacja między innymi o rozwadowskim i okolicznych cmentarzach z okresu I wojny światowej, przygotowana z inicjatywy płk. SG rez. Tomasza Nowakowskiego, a prezentująca wyniki badań prowadzonych w latach 2015–2018 przez historyków i archeologów. Podczas promocji książki będzie można wysłuchać prelekcji autorów, wziąć udział w dyskusji, a także kupić książkę w promocyjnej cenie.
W publikacji zawarto 8 obszernych artykułów poświęconych m.in. wydarzeniom, jakie doprowadziły do powstania w naszym regionie licznych cmentarzy, omówiono dzieje powstania, rozwoju (i zaniku niektórych) 22 cmentarzy wojennych, jakie cesarska i królewska Inspekcja Grobów Wojennych z Przemyśla założyła w latach 1914–18 na terenie ówczesnego powiatu tarnobrzeskiego. Co również istotne, zbadano w miarę możliwości dalsze dzieje wszystkich opisanych obiektów na przestrzeni 100 lat ich istnienia oraz rozwój instytucjonalnej opieki nad cmentarzami wojennymi w II Rzeczypospolitej. Nie zabrakło omówienia zbiorów związanych z Wielką Wojną 1914–18 znajdujących się w Muzeum Regionalnym oraz próby zarysowania zagadnień związanych z tzw. sztuką sepulkralną, choć w naszym regionie, ze względu na niski budżet Inspekcji Grobów Wojennych, reprezentowana jest ona stosunkowo skromnie, za pomocą najprostszych środków artystycznych. Czytelnik znajdzie również omówienie prac prowadzonych przez archeologów związanych z Uniwersytetem Rzeszowskim na cmentarzach pierwszowojennych w Zdziarach, Kłyżowie i Domostawie.
Ze względów dokumentacyjnych równie ważna jest druga część pracy obejmująca 80 stron wykazów poległych żołnierzy armii austro-węgierskiej i rosyjskiej pochowanych na cmentarzach powiatu tarnobrzeskiego. Dane dotyczące żołnierzy rosyjskich są nadzwyczaj skromne, bo oparto się głównie o źródła austro-węgierskie, co zostawia jednak pole do dalszych badań w oparciu o archiwalia rosyjskie. Listy poległych i pochowanych żołnierzy zostają po raz pierwszy upublicznione, pokazując nam, że nie byli to jacyś bezimienni „nieznani” żołnierze, a zwykli ludzie, tacy jak my, mający swych bliskich, własne rodziny, a ich żołnierska śmierć dotknęła głęboko wiele osób. Może właśnie to pozwoli na zmianę powszechnego nastawienia do cmentarzy wojennych.
Upowszechnienie tej publikacji daje nadzieję na powstanie lokalnych inicjatyw polegających na uporządkowaniu cmentarzy wojennych i umieszczenia na nich informacji o pochowanych na nich żołnierzach. Co prawda są gminy, gdzie w sposób wręcz modelowy podchodzi się do utrzymania takich obiektów (np. Zaleszany), zaczął się proces zmierzający do rekonstrukcji niektórych z nich (Stalowa Wola – Rozwadów), ale nadal potrzebna jest zmiana w sposobie postrzegania tych spraw.
„Nekropolie Wielkiej Wojny nad Wisłą i Sanem” to książka bogato ilustrowana zdjęciami archiwalnymi i współczesnymi, planami cmentarzy, mapami obrazującymi wydarzenia historyczne, ułatwiającymi czytelnikowi poznanie realiów epoki. Ma ona charakter bezprecedensowy – omawia bowiem całościowo zagadnienie cmentarzy wojennych, ich powstawania i dalszego utrzymania w skali regionu, wyznaczonego obszarem dawnego powiatu tarnobrzeskiego.