Artykuły
Wilhelm Gaj-Piotrowski, Z odległej przeszłości królewskiej wsi Pysznica
Pysznica – duża podmiejska osada, licząca wraz dzielnicami: Podborek, Olszowiec, Sudoły oraz Ziarny prawie 3600 mieszkańców, obecnie stanowi gminne centrum administracyjne, do którego przynależy dziesięć sołectw. Od 1998 r. gmina pysznicka wchodzi w skład powiatu Stalowa Wola, w województwie podkarpackim.
Dawna zabudowa omawianej tu wsi usytuowana była wzdłuż lokalnej drogi z Zarzecza do Jastkowic. Ongiś stanowiła pośredni odcinek „gościńca lubelsko – warszawskiego" biegnącego wschodnim pobrzeżem dolnego Sanu. Poza tym warto zauważyć, iż wkrótce, bo w roku 2008, Pysznica będzie obchodzić 500 – lecie swego istnienia. Została bowiem założona około połowy XVI stulecia, kiedy to ostatni władcy z dynastii Jagiellonów podjęli na szeroką skalę osadnictwo Puszczy Sandomierskiej. Nadarza się więc okazja ujawnienia choćby w sposób fragmentaryczny jej dawnych, ale sławetnych, bo „królewskich" dziejów. Temu właśnie celowi ma służyć niniejsze szkicowe opracowanie, oparte w większości na niebudzących wątpliwości źródłach archiwalnych.
(całość artykułu dostępna w wydaniu drukowanym Rocznika, do nabycia w Muzeum lub drogą wysyłkową)
Ks. Marian Wolicki, Dr Karol von Reichenbach – właściciel Niska w latach 1837-1867
Po trzecim rozbiorze Polski Nisko dostało się pod panowanie Austrii i było własnością dworu austriackiego do roku 1837. Od tego roku aż do końca II wojny światowej zmieniało swoich, indywidualnych już właścicieli. W roku 1837 zostało sprzedane na licytacji wielkiemu łowczemu dworu austriackiego, niemieckiemu uczonemu, baronowi Karolowi Reichenbachowi. Kupił on dobra Nisko na licytacji od rządu austriackiego za 225 000 zł reńskich dnia 14 lipca 1837 roku i był ich właścicielem do roku 1867, w którym zostały ponownie wystawione na licytację, a wówczas nabył je hr. Roger Resseguier de Miremont. Ponieważ Karol Reichenbach był w świecie, a zwłaszcza w Europie, znanym, choć kontrowersyjnym uczonym, warto bliżej zapoznać się z jego życiem, nie tylko z tej racji, że był związany z naszym regionem, ale także i z tego powodu, że jest on postacią słynną w świecie nauki.
(całość artykułu dostępna w wydaniu drukowanym Rocznika, do nabycia w Muzeum lub drogą wysyłkową)
Agnieszka Janczyk, Feretron z obrazami autorstwa Saturnina Świerzyńskiego w kościele farnym w Rozwadowie na tle twórczości religijnej malarza
W neogotyckim kościele farnym w Rozwadowie znajduje się feretron z dwoma przedstawieniami autorstwa Saturnina Świerzyńskiego, krakowskiego malarza tworzącego w drugiej połowie XIX wieku. Kompozycje Matka Boska Szkaplerzna (69 x 49,5 cm, sygnatura czerwoną farbą: Świerzyński Saturnin 1871 r.) i Zwiastowanie (69,5 x 50 cm, sygnatura czarną farbą: malował Świerzyński 1871 r.) zostały namalowane w technice olejnej na blasze. Oba przedstawienia figurują w Spisie obrazów przeze mnie malowanych jako też dochodów i wydatków malarskich i rysunkowych tudzież dochodów z lekcji przeze mnie udzielanych, zestawionym przez Świerzyńskiego, zostały wpisane pod numerami 304 i 305: „Zwiastowanie N. M. Panny na blasze do feretronu z jednej a Matka Boska Szkaplerzna z drugiej dla p. Krupińskiego obydwa wys. 27. cali w. szer. 20. c."
(całość artykułu dostępna w wydaniu drukowanym Rocznika, do nabycia w Muzeum lub drogą wysyłkową)
Benon Bujnowski, „Stalówka". Dzieje statku
Gdyński armator, Gdynia – Ameryka Linie Żeglugowe S.A.(GAL) zakupił w 1939 r. w Norwegii dwa bliźniacze, piętnastoletnie motorowe drobnicowce. Otrzymały one imiona mające symbolizować polską ekspansję gospodarczą: „Morska Wola" i „Stalowa Wola". Imię pierwszego statku nawiązywało do nazwy polskiego osiedla w Paranie, a drugiego do powstających właśnie, w ramach Centralnego Okręgu Przemysłowego, miasta i huty.
(całość artykułu dostępna w wydaniu drukowanym Rocznika, do nabycia w Muzeum lub drogą wysyłkową)
Elżbieta Skromak, Ostatni świadkowie starego rzemiosła czyli rzecz o ginącym kowalstwie
W latach 90. XX w., w wyniku przemian społecznych, ekonomicznych i kulturowych, jakie miały miejsce w Polsce, ponownie zwrócono szczególną uwagę na problem o miejscu kultury ludowej w całości kultury polskiej. Frapujący temat dotyczący przemian tradycyjnej kultury ludowej, omawiany wcześniej już na polu naukowym, powrócił i stał się przedmiotem zainteresowania władz państwowych. Ministerstwo Kultury i Sztuki przygotowało wówczas program Ginące zawody, który był wyrazem troski o dziedzictwo kultury ludowej oraz reakcją polityków na długotrwałe i pogłębiające się zjawisko porzucania starych i tradycyjnych zawodów przez rzemieślników oraz twórców ludowych. Ów program przyczynił się do podjęcia działań mających na celu ochronę i wspieranie twórczości ludowej oraz do zebrania informacji o tradycyjnych zawodach i ich wykonawcach. Utworzona wówczas na zlecenie Ministerstwa Kultury i Sztuki centralna baza danych o współcześnie działających na terenie kraju rękodzielnikach i rzemieślnikach kontynuujących tradycyjne umiejętności objęła stosunkowo nieliczną już wtedy grupę przedstawicieli różnych starych rzemiosł. Wśród nich znaleźli się także kowale, działający w naszym regionie, tj. w województwie tarnobrzeskim (uwzględniono ówczesny podział administracyjny kraju). Mała liczba kowali – rzemieślników wykazanych w bazie (na terenie województwa tarnobrzeskiego tylko trzech kowali) odzwierciedliła głęboko posunięte przemiany jakie nastąpiły w dziedzinie kowalstwa oraz wskazywała na mocno opóźnione działania ratowania ginącego rzemiosła.
(całość artykułu dostępna w wydaniu drukowanym Rocznika, do nabycia w Muzeum lub drogą wysyłkową)
Materiały
Pamiętnik rzemieślnika kowala – Hieronim i Jan Pietruszyńscy
Wilhelm Gaj-Piotrowski, W formie swoistego uzupełnienia
Ks. Józef Skoczyński, Moja praca społeczna – oprac. Dionizy Garbacz
Bartosz Kopyto, Wstęp do teorii współpracy Stalowej Woli i Niska.
Powiaty stalowowolski i niżański są częścią regionu (województwa) podkarpackiego – jednego z dwóch najbiedniejszych regionów nowej, poszerzonej Unii Europejskiej, ze średnim dochodem stanowiącym 32,8% uśrednionego dochodu 25 członków Unii Europejskiej. Ogólne przyczyny niskiego dochodu są następujące: peryferyjne położenie (Polska jest krajem, którego wschodnia granica państwowa jest zarówno wschodnią granicą Unii Europejskiej, natomiast województwo podkarpackie jest jednym z najbardziej wysuniętych na wschód polskich regionów), niedostateczne wyposażenie kapitałowe produkcyjnej sfery gospodarki (potencjał Huty Stalowa Wola, jako jednego z głównych filarów Centralnego Okręgu Przemysłowego, marginalnie wykorzystywany w strategii rozwoju gospodarczego kraju od okresu transformacji ustrojowej, dziś jest niedostosowany do dynamicznych przeobrażeń rynku globalnego), niewystarczająca infrastruktura dla przedsiębiorstw i firm prywatnych (zwłaszcza w porównaniu z innymi uprzemysłowionymi regionami kraju), niski poziom ogólnych i zawodowych kwalifikacji ludności (długotrwały proces migracji zdolnej młodzieży do miast oferujących kształcenie na poziomie uniwersyteckim z jednej strony, zaś z drugiej, wraz z marginalizacją Huty Stalowa Wola, powstrzymany został proces masowego napływu wysoko wyspecjalizowanej kadry technicznej), niekorzystna struktura społeczno-gospodarcza (wielkie zakłady przemysłowe, monokultura zatrudnienia, de facto „miasto dobudowane do fabryki"). Niezbędna restrukturyzacja upadających branż przemysłowych – w przypadku Stalowej Woli zwłaszcza przemysłu stalowego – nastręcza ogromnych problemów determinujących wszystkie płaszczyzny życia w całym subregionie stalowowolsko-niżańskim. Sytuacja społeczno-gospodarcza wymaga zdecydowanej polityki prorozwojowej. Aglomeracja Stalowej Woli i Niska stanowi określony potencjał, który, jeśli zostanie właściwie wykorzystany, pozwoli rozwijać się także wszystkim innym gminom powiatów stalowowolskiego i niżańskiego. Stalowa Wola i Nisko to nie tylko znaczące ośrodki administracyjne w północnym subregionie Podkarpacia, ale także potencjalne centrum przemysłowe lub wręcz wysoko wyspecjalizowane centrum przemysłowe.
(całość artykułu dostępna w wydaniu drukowanym Rocznika, do nabycia w Muzeum lub drogą wysyłkową)
Bibliografia Stalowej Woli i regionu (XX w) – oprac. Dionizy Garbacz
Bibliografia regionalna za rok 2004 – oprac. Aneta Dominek
Z żałobnej karty – o. Alojzy Wojnar
Z teki Muzeum
Rok 2004 w Muzeum Regionalnym w Stalowej Woli.
Lucyna Mizera, Nowe doświadczenia. Uczestnictwo Muzeum Regionalnego w programach unijnych
Lucyna Mizera, Odzyskana świetność. Zagospodarowanie terenu wokół Muzeum Regionalnego Stalowej Woli
Sławomir Jacek Żurek, Edukacja na szlaku Lubomirskich
Już od kilku lat wiele instytucji i środowisk oświatowych postuluje rozpoczęcie rzeczywistych działań integracyjnych w szkole, które tworzyłyby bezpośrednią relację dzieci do małej ojczyzny – miejscowości, gminy czy powiatu, na terenie którego ich szkoła jest usytuowana. Integracja ma oczywiście swoje poziomy i różne preferencje, lecz niezależnie od tego, czy jest jedno-, wielo- czy międzyprzedmiotowa, to jej związek z miejscem zamieszkania uczniów jest niezwykle ważny. Dziecko bowiem poznaje świat z perspektywy miejscowości, w której żyje, i stąd właśnie rozpoczyna się jego relacja do ojczyzny - Polski i ojczyzny - Europy. Tutaj winna się tworzyć, budowana przez nauczycieli wielu przedmiotów, holistyczna wizja rzeczywistości wpisywana w sylwetkę i formację intelektualną ucznia. Dlatego też jednym z ważniejszych zadań szkoły jest współpraca z różnymi instytucjami małej ojczyzny, takimi jak muzeum, teatr, dom kultury, urząd gminny itd.
Pakiet edukacyjny, należący do projektu Poznać i zrozumieć. Turystyczny Szlak Gniazd Rodowych Lubomirskich, oraz działania edukacyjne towarzyszące jego realizacji wychodzą naprzeciw tym postulatom i oczekiwaniom.
(całość artykułu dostępna w wydaniu drukowanym Rocznika, do nabycia w Muzeum lub drogą wysyłkową)
Monika Kuraś, Dokąd zmierza współczesne muzealnictwo
Zachwycające bogactwo form działalności muzealnej, i tych dawnych, sprzed setek lat, i tych, jakie rozkwitają w naszych czasach, nie pozwala znaleźć jednolitej formuły, która by ujmowała w zwięzłej definicji istotę muzeum. Na przestrzeni czasu muzea ulegały przemianom, miały różne formy organizacyjne, zmieniał się zakres, rodzaj i sposoby opracowywania zbiorów czy też założenia i metody ekspozycji, tworzyły się nowe specjalizacje i typy muzeów.
(całość artykułu dostępna w wydaniu drukowanym Rocznika, do nabycia w Muzeum lub drogą wysyłkową)
Aneta Dominek, Seminarium poświęcone regionalizmowi
Muzeum Regionalne w Stalowej Woli przy współpracy Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie, Oddział w Tarnobrzegu, 26 listopada 2004 r. zorganizowało seminarium „Regionalizm w pracy historycznej – Edukacja regionalna – Dziedzictwo kulturowe w regionie". Skierowane ono było do nauczycieli historii, przyrody, sztuki geografii i wiedzy o społeczeństwie, ze szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych.
Prelegenci, którzy wystąpili w pierwszej części seminarium, zwrócili szczególna uwagę na podstawy naukowe i metodologiczne w badaniach historyka regionalisty, a także na potrzebę i zasadność nauczania historii regionu na poszczególnych przedmiotach. Jako pierwsi swoje referaty wygłosili naukowcy z Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie. Prof. Wiesław Śladkowski omówił Metodologiczne założenia badań regionalnych z zakresie historii, a prof. Ryszard Szczygieł Warsztat naukowy historyka regionalisty. W dalszej części seminarium wystąpili profesorowie z Uniwersytetu Rzeszowskiego: Alojzy Zielecki i Józef Półćwiartek. Tematy, które omówili to: Regionalizm w nauczaniu historii i Od regionu historycznego do regionu kulturowego – z teorii regionu. Zakończeniem tego pierwszego bloku tematycznego był referat: Bibliografia Stalowej Woli i regionu (XX wiek), który przedstawił Dionizy Garbacz, autor m.in. pięciotomowej monografii Stalowej Woli.
W drugim bloku tematycznym zaprezentowano ofertę edukacyjną Muzeum Regionalnego. Na podstawie przeprowadzonej ankiety zostały wyłonione jedne z najlepszych szkolnych programów edukacyjnych. Swój program zaprezentowały nauczycielki: Agnieszka Czarnecka z Zespołu Szkół Ogólnokształcących nr 1 w Stalowej Woli oraz Anna Glanert i Monika Bis z Zespołu Szkół nr 4 w Stalowej Woli.
(całość artykułu dostępna w wydaniu drukowanym Rocznika, do nabycia w Muzeum lub drogą wysyłkową)
ISSN 1732-663X
Stalowa Wola 2004
Rada Naukowa:
ks. dr hab. Wilhelm Gaj – Piotrowski
dr Kazimierz Kuczman
prof. Sylwester Czopek
Redakcja:
Anna Garbacz
Adres redakcji:
ul. Sandomierska 1,
37-464 Stalowa Wola,
tel. (0-15) 844 85 56
fax (0-15) 844 85 57
e-mail: Adres poczty elektronicznej jest chroniony przed robotami spamującymi. W przeglądarce musi być włączona obsługa JavaScript, żeby go zobaczyć.
Wydawca:
Muzeum Regionalne w Stalowej Woli