W ogrodach Lubomirskich w Charzewicach uprawiano bardzo dużo gatunków drzew, kwiatów, warzyw i owoców. Jakich? Dowiemy się tego z ogrodniczego inwentarza, który powstał prawie 200 lat temu. Autorem rękopisu jest najprawdopodobniej Maciej Prohaska, znany jako nadworny ogrodnik barona Karola Wacława von Larischa vel Larysza w Osieku (woj. małopolskie, pow. oświęcimski). Inwentarz ów podzielony jest na kategorie: drzewa zagraniczne, drzewa owocowe, kwiaty oraz nasiona ogrodowe warzyw i kwiatów. Uprawa prowadzona była jednocześnie w gruncie i inspektach. W glinianych lub drewnianych donicach hodowano tak egzotyczne rośliny jak pomarańcze, cytryny, granaty, figi, krzewy laurowe oraz oleandry, bukszpany, hibiskusy, agawy amerykańskie, aloesy, kaktusy, klematisy, cyprysy, budleje czy męczennice. W gruncie rosły drzewa owocowe: grusze, jabłonie, morele i brzoskwinie. Uprawiano kwiaty, doskonale nam dziś znane rojniki, szałwie, pierwiosnki, lewkonie, męczennice czy śniedki. Ogrody Lubomirskich produkowały również nasiona kwiatów: astrów, cynii, pelargonie w 12 gatunkach i dziesiątki innych. O niesamowitym bogactwie gatunków świadczy jedna z pozycji zapisanych w inwentarzu: „kwiatów różnych mniejszego gatunku w ogóle znajduje się 927”!

Produkowane były tam też nasiona warzyw: kalafior, kapusta, brokuły, cykorie, rzodkiewka, rzepa pomidory, buraki, groch cebula, brukiew, kukurydza, gorczyca, szpinak, jarmuż, marchew, ale także melony i kawony (arbuzy), jak napisał ogrodnik: „w wielu dobrych gatunkach”.

W inwentarzu tym znajdziemy również wykaz zatytułowany „rekwizyta ogrodowe”, w którym wśród dziesiątek narzędzi i przyborów ogrodniczych znalazły się konewki, cebry, nożyce, piłki, grabki, szafa na nasiona i walec do „tłoczenia darni”.

To dopiero początek naszej pracy nad tym wyjątkowym dokumentem, którego forma rękopisu i setki łacińskich nazw nie ułatwiają zadania. Podejmujemy jednak to wyzwanie, by odkryć kolejne tajemnice charzewickiego ogrodu.