Miejsce:
Muzeum Regionalne w Stalowej Woli
ul. Sandomierska 1
37-450 Stalowa Wola
Mija już 80 lat od wybuchu jednego z najtragiczniejszych konfliktów zbrojnych w nowożytnej historii, w którego centrum znalazła się Polska. Muzeum Regionalne w Stalowej Woli chce uczcić pamięć tamtych tragicznych wydarzeń i ludzi, którzy złożyli swoje życie na szali wolności Ojczyzny. 1 września (niedziela) o godz. 18, podczas wernisażu odbędzie się otwarcie nowych wystaw, przybliżających te tragiczne lata w Stalowej Woli, Rozwadowie i okolicznych miejscowościach.
Pierwszą z nich jest ekspozycja czasowa „Prywatna wojna. 80. rocznica wybuchu II wojny światowej” przypominająca wojenne wydarzenia, emocje, strach, ale też nadzieję, bohaterstwo i ocalenie. Jest ona nie tylko lekcją historii o światowym konflikcie – jej nadrzędny cel to ukazanie heroicznych i bezkompromisowych lub po prostu przyzwoitych postaw przedstawicieli lokalnej społeczności wobec okupantów. Wystawa prezentuje równolegle historie ludzi zaangażowanych w wielkie akcje lokalnego podziemia, jak i „bohaterów dnia codziennego”. Są tam ci, którzy po wojennej zawierusze powrócili do rodzinnych domów, ale i tacy, którym nie dane było zobaczyć swoich bliskich: polegli w boju, uśmierceni w obozach, zamordowani w Katyniu…
Ekspozycję podzielono na pięć zasadniczych stref. Pierwsza z nich wprowadza widza w militarne zmagania polskich żołnierzy. Przybliża sylwetki żołnierzy pochodzących z Rozwadowa i okolicznych miejscowości, którzy brali udział w kampanii wrześniowej, a później kontynuowali walkę z niemieckim najeźdźcą będąc już w formacjach wojskowych tworzonych na zachodzie Europy oraz w ZSRR. Kolejne strefy to często losy zwyczajnych ludzi i ich walka z okupantem poza okopem. Rozpoczyna ją historia fałszywej epidemii tyfusu wywołanej przez lekarzy Stanisława Matulewicza i Eugeniusza Łazowskiego, którzy tym samym uchronili wielu mieszkańców Nadsania przed wywózką na roboty, aresztowaniem, a nawet śmiercią. Doktor Eugeniusz Łazowski otoczył opieką medyczną również Żydów. Współczuł im i nie wahał się im pomagać. Osobny blok wystawy poświęcony został eksterminacji żydowskiej społeczności Rozwadowa i historii żydowskich obozów pracy w Stalowej Woli (obóz na terenie huty stali) i Rozwadowie (obóz w lasku zwanym Młodyniem), które stały się miejscami kaźni dla tysięcy zobozowanych tu Żydów z różnych regionów Polski. Kolejna część ekspozycji to indywidualne losy działaczy ruchu oporu, więźniów obozów jenieckich, koncentracyjnych i tych, którzy podzielili tragiczne losy tysięcy polskich oficerów w Katyniu. Ostatnia sekwencja to przypomnienie niemieckich zbrodni, represji, aresztowań i masowych egzekucji, które stały się okupacyjną codziennością, naznaczoną strachem i terrorem.
Wystawa prezentuje militaria, fragmenty umundurowania, dokumenty, fotografie, korespondencję jeńców wojennych oraz osób więzionych, oryginalne „afisze śmierci” oraz wiele innych cennych pamiątek związanych z lokalną historią, pochodzących ze zbiorów Muzeum i kolekcji prywatnych.
Druga propozycja to plenerowa wystawa Okupacja niemiecka nad Sanem, 1939–1944 – 80. rocznica wybuchu II wojny światowej, która na placu obok Biblioteki Międzyuczelnianej w Stalowej Woli (ul. Popiełuszki 10) także od 1 września. O jej wyjątkowości stanowią głównie nigdy wcześniej niepublikowane fotografie z czasów niemieckiej okupacji nad Sanem. Główną osią wystawy są materiały dokumentujące gospodarczą eksploatację regionu nadsańskiego. Skupiły się tutaj, jak w soczewce, niemal wszystkie elementy polityki okupacyjnej Generalnego Gubernatorstwa. Region dostarczał żywność i tanią siłę roboczą, a wszystko zostało podporządkowane niemieckiemu przemysłowi wojennemu.
Ekspozycja pokaże również, co robili okupanci, gdy nie byli na służbie czy w pracy, jak wyglądały ich kwatery, koszary, jak w Polsce obchodzili święta, a nawet karnawał. dzięki wystawie możemy podejrzeć świat zamknięty i niedostępny dla „zwykłych” ludzi. Fotografie radosnych Niemców, butnie maszerujących przez stalowowolskie osiedle, zestawione są z miejscami egzekucji. Utrwalone wówczas obrazy wskazują bardzo jasno, kto był ofiarą, a kto katem.
Prezentowane na wystawie zdjęcia pochodzą głównie z albumów anonimowych żołnierzy Wehrmachtu, którzy trafili na front wschodni.
Wystawom towarzyszy program edukacyjny, w którym przewidziano m.in. lekcje muzealne, warsztaty plastyczne oraz wycieczki po Stalowej Woli i Rozwadowie.
Kuratorką wystaw jest Aneta Garanty.