Tadeusz Makowski, Dzieci, ok. 1929, olej na płótnie; 65 × 49 Muzeum Narodowe w Krakowie, fot. Paweł Czernicki Tadeusz Makowski, Dzieci, ok. 1929, olej na płótnie; 65 × 49 Muzeum Narodowe w Krakowie, fot. Paweł Czernicki

MALARZ I JEGO MODELE Tadeusz Makowski. Obrazy, rysunki, grafiki

  • data: 4 marca – 15 kwietnia 2018
  • kurator:
  • inne:
  • nieco dłuższy tekst:

Muzeum Regionalne w Stalowej Woli zaprasza na wyjątkową wystawę prezentującą dzieła Tadeusza Makowskiego (1882–1932), jednego z najważniejszych polskich artystów, współtwórcy École de Paris, z trzech ważnych kolekcji: Muzeum Narodowego w Krakowie (zdjęte ze stałej Galerii Muzeum), Muzeum im. Stanisława Fischera w Bochni (ze zbioru przyjaciela malarza, Marcina Samlickiego) i kolekcji Elżbiety i Jerzego Stelmachów. Wystawę dopełniają prace ze zbioru Krzysztofa Musiała.

  • Drukuj
  • E-mail

Jest w jego płótnach ludzka głębia, płynąca nie tylko z bystrej obserwacji, ale z pewnego rodzaju braterskiej tkliwości, jakiejś dobroci jasnowidza, dzięki czemu artysta widzi ponadczasowo, chwyta charakter i utrwala to, co wieczne (Louis Léon-Martin, 1932).

Cechą dominującą oryginalnej twórczości Tadeusza Makowskiego (1882–1932), malarza i grafika, jest ta niezwykła umiejętność, o której pisze Léon-Martin, utrwalania tego, co wieczne. Jednakże nim artysta odnalazł ową umiejętność, swobodnie zmieniał charakter swoich dzieł.

Początkowo, podczas studiów w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych (1903–1908), pod wpływem nauczyciela Jana Stanisławskiego malował niewielkie studia krajobrazowe – japonizujące kadry z Bretanii i z Tatr. Niekiedy, jakby na przekór Stanisławskiemu, malował samotne, usychające słoneczniki – będące interpretacją tematu kachō-ga (obrazy kwiatów i ptaków) – olbrzymie, naturalnej wielkości. Interesującym przykładem inspiracji japońskich jest obraz Dziewczynka i chińskie postacie z około roku 1906, na którym twarz dziewczynki zdaje się transpozycją maski teatru nō, a giętka linia zaznaczająca płaską plamę sukienki bezpośrednio nawiązuje do drzeworytu ukiyo-e. Krajobrazy, Dziewczynka i chińskie postacie, Słoneczniki zdają się grą lub próbą zmierzenia się z wszechobecnym w okresie Młodej Polski japonizmem.

W roku 1908 artysta zamyka epizod japoński i wyjeżdża do Paryża. Intensywnie pracuje, ulega rozmaitym fascynacjom, gdyż – jak powie w rozmowie z Marcinem Samlickim w 1927 roku – „ciągłe szukanie nowych dróg – drogą do doskonałości". Jest zainteresowany symbolicznym, klasycyzującym malarstwem Puvis de Chavannesa, autora monumentalnych fresków w Panteonie, twórcami naiwnymi i kubistami. Powoli konstruuje własną, oryginalną wizję malarstwa, współkreując École de Paris. Mieszka w Paryżu, regularnie wyjeżdża do Bretanii, Normandii i Owernii.

Przyjaźni się z czołowymi przedstawicielami awangardy, między innymi z Henrim Le Fauconnierem, którego pracownia około 1910 roku była miejscem spotkań grupy „kubistów z Montparnasse'u", między innymi Alberta Gleizesa, Jeana Metzingera, Fernanda Légera, Aleksandra Archipenki, Pieta Mondriana, Guillaume'a Apollinaire'a. Zainspirowany ich pracami malował zgeometryzowane kompozycje – martwe natury i pejzaże. Nie był kubistą, nie stworzył odrębnej struktury obrazowej, jednakże jego adaptacja i inspiracje malarstwem prymitywnym sprawiły, iż wykształcił swój indywidualny styl, rozpoznawalny i osobny.

Makowski wykreował własną formę ludzkiej postaci, przypominającą drewnianą kukiełkę, marionetkę, stylizowaną, naiwną i liryczną. I tak przedstawiał swoje modele, dzieci, zaopatrzone w rozmaite rekwizyty – maski, lampiony, instrumenty muzyczne – w charakterystycznych trójkątnych, spiczastych czapkach, umieszczając je w uproszczonych, umownych pejzażach i wnętrzach. „Dzięki tym elementom groteski – jak mówił Tadeusz Makowski – można być bardziej ludzkim niż w czystym realizmie". W 1936 roku, analizując obrazy artysty, Mieczysław Wallis pisał:

W jednym z obrazów Makowskiego dwoje dzieci obejmuje się czule. Gest ten jest przedziwnie wzruszający, mimo – a może właśnie dlatego – że postacie tych dzieci są zbudowane z kul, stożków, ostrosłupów, prostokątów i kółek. Tym bardziej bowiem uderza u tych kukiełek ten nieskończenie delikatny, czuły, na wskroś ludzki i dziecięcy gest. [...] Paradoks maski i może wszelkiej sztuki nierealistycznej polega na tym, że im bardziej oddala się ona od rzeczywistości, tym intensywniej i sugestywniej oddaje pewne rysy rzeczywistości. Maska, na pozór zasłaniająca, może niekiedy odsłaniać najbardziej istotne rysy osoby, która ją nosi. Makowski odgadł tę tajemnicę maski.

Obok malarstwa, od początku twórczości, zajmował się Makowski grafiką, współtworząc w Krakowie podstawy polskiej grafiki artystycznej. Szczególnie interesowała go technika drzeworytu, do której systematycznie powracał. Nawiązywał w niej zarówno do ludowych wycinanek, reliefów i podhalańskiego malarstwa na szkle, jak i do rycin z Epinalu, którymi fascynowali się entuzjaści drzeworytu sztorcowego. Pod koniec życia przetwarzał motywy swoich dzieł w technikach metalowych, takich jak rylec, akwaforta, sucha igła.

Oprócz spuścizny malarskiej Tadeusz Makowski pozostawił w rękopisie wiele szkiców, z których najcenniejsze są Uwagi o sztuce oraz prowadzony w latach 1912–1931 dziennik, wydany drukiem w 1961 roku, zatytułowany Pamiętnik.

Scenariusz i aranżacja: Anna Król

Koordynacja wystawy: Muzeum Regionalne w Stalowej Woli, Magdalena Kołtunowicz

Współogranizator wystawy: Muzeum Okręgowe w Toruniu. 

aktualności

godziny pracy w dni świąteczne

Świąteczny czas pracy wszystkich oddziałów Muzeum: Siedziby Muzeum (ul. Sandomierska 1) Galeri ...

Nagroda dla kustosz Elżbiety Skromak

Z radością informujemy, że nasza koleżanka, kustosz Elżbieta Skromak, otrzymała nagrodę Staro ...

Otwieramy wystawę „Fikaj z Koziołkiem Matołkiem”

Od niedzieli 17 marca przez najbliższe trzy miesiące Galeria Karpińskiego zaprasza dzieci w wieku ...

Wernisaż wystawy Nie z tej ziemi. Maria Kozłowa 1910-1999

Zapraszamy na nową wystawę pt. „Nie z tej ziemi. Maria Kozłowa 1910-1999”. Otwarcie wystawy o ...

Kobiecość na przełomie wieków. Spotkanie z okazji Dnia Kobiet 3.03.2024

Serdecznie zapraszamy do Galerii Malarstwa Alfonsa Karpińskiego na spotkanie z okazji zbliżająceg ...

Wystawa o działalności i spuściźnie Marii Kozłowej – twórczyni i propagatorce kultury ludowe...

Wystawa czasowa „NIE Z TEJ ZIEMI. Maria Kozłowa (1910-1999)" organizowana przez Muzeum Regionalne ...

Rodzinna niedziela na wystawie „Z muzealnego skarbca"

Już w najbliższą niedzielę 18 lutego serdecznie zapraszamy do udziału w Rodzinnej niedzieli w G ...

Widocznie tak. Malarstwo Marzeny Kaspieruk

4.02-3.03.2024, Widocznie tak. Malarstwo Marzeny Kaspieruk. Miejsce ekspozycji: Galeria Malarstwa Al ...

Z muzealnego skarbca. Najcenniejsze dzieła sztuki ze zbiorów Muzeum Katolickiego Uniwersytetu Lube...

28.01-16.06.2024 Galeria Malarstwa Alfonsa Karpińskiego Stalowa Wola, ul. Rozwadowska 12 ...

Ferie w Muzeum

FERIE W MUZEUM 2024 ZAJĘCIA BĘDĄ SIĘ ODBYWAŁY W DWÓCH LOKALIZACJACH: ZAMKU LUBOMIRSKICH I GAL ...

DZIEŃ BABCI I DZIADKA

DZIEŃ BABCI I DZIADKA to wspaniała okazja do wspólnego świętowania i pysznej zabawy – dosłow ...

Wystawa z okazji 85 lat Stalowej Woli

Wieczne pióro, przedwojenne taczki, rower, obraz Rafała Malczewskiego, księga z podpisem prezyden ...

Świąteczny czas pracy muzeum

Świąteczny czas pracy Galerii Malarstwa Alfonsa Karpińskiego (ul. Rozwadowska 12) i Muzeum COP (u ...
Kontynuując przeglądanie tej strony, akceptujesz pliki cookies. Więcej na ten temat możesz dowiedzieć się w naszej Polityce prywatności.
Zaakceptuj